چطور یک الگوی جدید را در خود تقویت کنیم تا تغییرات مان پایدار شود؟!
هنگامی که شما احساس جدید را به عنوان الگوی خود قرار می دهید، باید به تقویت آن بپردازید. ابتدا هر بار که رفتار مطلوب را انجام می دهید، مانند امتناع از غذاهای پرچرب، باید به این کار توجه کنید و با تحسین به تقویت آن بپردازید. اگر این کار را تکرار کنید، پس از مدتی تحسین ها و یا پاداش هایی که در مورد خود به کار می برید، کم اثرتر می شوند. همچنین انجام کاری که زمانی برای شما منحصر به فرد و لذتبخش بود به صورت عادت در می آید.
باید به خاطر داشته باشید که جدید بودن پاداش ها یکی از لذتبخش ترین تجاربی است که هر انسانی می تواند آن ها را تجربه کند. اکثر ما متوجه این قضیه نیستیم. به همین دلیل اگر می خواهیم به رفتاری پایدار دست پیدا کنیم، باید از برنامه های تقویت کننده متنوعی استفاده کنیم.
تربیت جالب دلفین ها
اکنون برای درک بهتر این موضوع به مثالی در مورد دلفین ها می پردازیم. زمانی که مربی می خواهد به دلفینی پریدن یاد بدهد، ابتدا صبر می کند تا خودش به دلخواه خودش بپرد. مربی صبر می کند تا دلفین این کار را انجام دهد و سپس به عنوان پاداش یک ماهی به او می دهد. با این کار دلفین به خواسته خود می پرد و واسطه عصبی اش شرطی می شود. او متوجه می شود هر بار که بپرد، ماهی می گیرد. به عبارت بهتر مربی با این روش دلفین را شرطی می کند و دلفین هم بارها و بارها عمل پریدن را انجام می دهد.
پس از مدتی مربی تنها زمانی به دلفین ماهی می دهد که بیشتر بپرد؛ یعنی به تدریج سطح انتظارات خود را بالاتر می برد و با این کار می تواند به رفتار دلفین شکل بدهد. باید توجه کرد که اگر همیشه به دلفین پاداش بدهند، ممکن است به این کار عادت کند و صد در صد توانایی خود را به کار نگیرد. در نتیجه بعد از مدتی، گاهی اوقات بعد از اولین پرش، گاهی بعد از دومین یا حتی پنجمین پرش به دلفین ماهی می دهد. در این شرایط دلفین به خوبی نمی داند بعد از چندمین پرش پاداش دریافت می کند. این عدم اطمینان سبب می شود که حداکثر تلاش خود را به کار بگیرد.
روش استفاده از برنامه ثابت تقویت سازی
اگر می خواهید رفتار جدیدی را تقویت کنید تا در شما پایدار شود، می توانید از برنامه ثابت تقویت سازی استفاده کنید. مثلا کارمندانی که حقوق ثابت دارند، می دانند که باید کار مشخصی را انجام دهند و در قبال آن حقوق بگیرند. مشکل اصلی اینجاست که اکثر افراد یاد می گیرند، که تنها کارهای ضروری خود را انجام دهند. چون می دانند بالاخره حقوق خود را دریافت می کنند. البته در هر محیط کاری، پرداخت حقوق امری کاملا عادی است. اما اگر به کارمندان فقط حقوق بدهند، آن ها حداقل توان خود را به کار می گیرند.
اما اگر به مناسبت های مختلف مزایایی مانند پاداش، تشویق، ارتقا شغل و نظایر آن ها به کارمندان داده شود، آن گاه تلاش خود را بیشتر و بیشتر می کنند تا شاید پاداشی نصیب آن ها شود. به خاطر داشته باشید این مزایا نباید قابل پیش بینی باشند، چون در غیر این صورت موثر واقع نمی شوند و کارمندان آن را حق مسلم خود می دانند. بنابراین در پاداش های خود تنوع ایجاد کنید و آن گاه است که می توانید نتایجی ارزنده در تغییر خود و دیگران را شاهد باشید.
روش جک پات برای تقویت الگو
روش مهم دیگری به نام جک پات وجود دارد که برای تقویت الگو می توان از آن استفاده کرد. جک پات به شما کمک می کند تا الگوی خود را تقویت کنید. مثلا اگر گاهی اوقات به دلفینی به جای این که یک ماهی جایزه بدهید، سه ماهی بدهید؛ دلفین متوجه می شود که با تلاش بیشتر به پاداشی بیشتر هم دست پیدا می کند. لذا دائما سعی و تلاش خود را افزایش می دهد.
واکنش انسان ها هم این گونه است. زمانی که در شرکتی به شخصی پاداشی می دهند که خیلی بیشتر از استحقاق او می باشد، انگیزه ای بسیار قوی در او به وجود می آید تا در آینده حداکثر تلاش خود را انجام دهد، به خاطر این که امید دارد در آینده به پاداش هایی حتی بیشتر از قبل دست پیدا کند. شما از این اصل می توانید برای رسیدن به موفقیت در زندگی و حتی تربیت فرزندان خود استفاده کنید.
یک حرکت جهشی به وجود آورید
اصل جک پات را برای کسی که هیچ انگیزه ای ندارد هم می توان به کار برد. اگر مربی با دلفینی روبه رو شود که هیچ انگیزه ای برای فراگیری ندارد، حتی اگر خود حیوان هیچ تلاشی نکرده باشد، گاهی اوقات ده یا دوازده ماهی به او می دهد. گاهی اوقات همین لذت خوردن ماهی ها، دلفین را تشویق می کند که الگوی قدیمی خود را بر هم بزند و به فراگیری تمایل پیدا کند.
انسان ها هم این گونه هستند. اگر به شخصی که هیچ گونه استحقاقی ندارد، پاداش بدهند، تصور می کند به او توجه شده است و این امر او را تحریک می کند تا کیفیت اعمال و رفتارهای خود را بهبود ببخشد تا به موفقیت در زندگی دست پیدا کند.
تقویت رفتار مطلوب
مهم ترین عاملی که در مورد شرطی کردن باید به خاطر داشته باشید این است که رفتار مطلوب باید بلافاصله تقویت شود. لحظه ای که خاطره ای ناخوشایند را به شیوه ای مضحک در ذهن به تصویر در می آورید، آن را تقویت کنید. بار دیگر این خاطره را به صورتی مضحک در ذهن تجسم کنید و از آن لذت ببرید. کمی بخندید. به خاطر داشته باشید هر بار که احساس عاطفی نیرومندی را به وجود آورید، ارتباطی در سیستم عصبی خود ایجاد می کنید.
درست همان لحظه ای که فردی رفتار درستی از خود نشان می دهد، باید به او پاداش داد. این امر در مورد خود شما نیز صادق است. این الگو را با پاداشی که مورد علاقه شما یا آن شخص است، تقویت کنید. به عنوان مثال به آهنگ مورد علاقه خود گوش دهید، لبخند بزنید و یا در ذهن خود مجسم کنید که به اهداف خود دست پیدا کرده اید.
شرطی کردن، امری مهم و حیاتی است. به این ترتیب می توان به نتایج پایداری دست یافت. به خاطر داشته باشید الگویی به صورت شرطی و خود به خود در می آید که تقویت شده باشد و یا انجام آن با پاداش همراه باشد، در این صورت شما را به موفقیت در زندگی می رساند؛ الگویی هم که تقویت نشود از میان می رود.
