بیایید نه گفتن را یاد بگیرید

قدرت نه گفتن به دیگران را بیاموزیم؟

کمک کردن به دیگران خوب است. اما به این شرط که به کارها و برنامه های خود، پیش و بیش از کمک به دیگران توجه داشته باشیم. تصور کنیم که از ما درخواست می شود به حل یک مشکل کمک کنیم. ممکن است مشکل مذکور در مدت زمانی کوتاه رفع شود، اما در اغلب اوقات چنین درخواست هایی دو تا سه ساعت و حتی تمام روز ما را اشغال می کنند. در چنین وضعیتی ما به ناگاه متوجه می شویم که بسیاری از امور روزانه مان عقب افتاده اند، در حالی که تنها با یک “نه” ساده می توانستیم کمک به حل مشکل را حداقل به زمانی دیگر موکول کنیم.

برای بسیاری از افراد، توانایی نه گفتن امری سخت و حتی غیرممکن بوده و هست. ناتوانی افراد در پاسخ منفی به درخواست های سایرین، دلایل زیادی دارد. برخی می خواهند با پاسخ مثبت، خود را فردی مهربان و دوستی وفادار جلوه دهند. رودربایستی در روابط فردی، فامیلی و اجتماعی نیز دلیلی دیگر بر این ناتوانی است.

به علاوه، در جامعه و خصوصاً فرهنگ ایرانی، بسیاری از افراد، “نه” شنیدن را نوعی بی احترامی و کم توجهی به خود به حساب می آورند. این در حالی است که توانایی یک فرد در پاسخ منفی به درخواست های خاصی که سایرین از وی دارند، در واقع یک قابلیت مهم و اساسی است.

در این مطلب به مهمترین علل ناتوانی افراد در “نه” گفتن می پردازیم و سپس راه های انجام آن را نیز بررسی می کنیم.

چرا “نه” گفتن سخت است؟

باید سعی کنیم “نه” گفتن را یاد بگیریم. در واقع باید بتوانیم درک درستی از موقعیت و شرایط داشته باشیم تا موفق به کسب این ‘مهارت’ مهم شویم.
برخی شرایط سخت برای “نه” گفتن عبارتند از:

۱- احساس نیاز در یاری رسانی به دیگران: افراد مهربان و خوش قلب به صورت غریزی، کمک به سایرین را دوست دارند. حتی اگر این کمک به قیمت از دست رفتن زمان برای انجام کارهای خودشان تمام شود.

۲- ترس از بی احترامی: بسیاری از افراد، از ترس اینکه “نه” گفتن ممکن است بی احترامی به حساب آید، از انجام آن طفره می روند. این فرهنگ غلط به طور کل در آسیا و خصوصاً ایران بسیار شایع است.

۳- سازگاری: دلیل دیگر تایید و قبول درخواست های دیگران، این است که نمی خواهند اینطور تصور شود که با رفتارهای گروه، بیگانه و ناسازگار هستند. در واقع آنها دوست دارند به سرعت از سمت افراد یک گروه (خانواده، گروه دوستان، همکاران و …) به عنوان فردی همگرا پذیرفته شوند.

۴- ترس از درگیری: برخی افراد از ترس درگیری و خشم درخواست کننده، قدرت پاسخ منفی و رد درخواست آنها را ندارند. این افراد از هر برخوردی دوری می کنند و همیشه نگران عواقب مخالفت یا رد درخواست سایرین در آینده هستند.

۵- نگرانی از دست رفتن فرصت: گاهی اوقات ممکن است اینگونه تصور شود که یک درخواست فرصتی است که نباید از دست داد. برای مثال اگر از فردی درخواست شود که به بخش دیگری از شرکت منتقل شود، علاوه بر اینکه او نمی خواهد دوستانش را در بخش فعلی ترک کند، تصور اینکه فرصت پیش آمده هم دیگر پیش نمی آید، او را آزار داده و “نه” گفتن را برایش سخت می کند.

۶- ترس از خراب شدن پل های پشت سر: رو دربایستی و نگرانی از اینکه رد یک درخواست باعث خراب شدن پل های پشت سرمان و قطع روابط شود نیز علت مهم دیگری در ناتوانی برای “نه” گفتن به حساب می آید.

ادامه این مطلب برای کسانی است که در شرایط وصف شده قرار گرفته و از “نه” گفتن باز مانده اند. اگر چنین هستیم، در مرحله اول باید سعی کنیم به خود بقبولانیم که “نه” گفتن نشانه بی ادبی یا طفره روی از کمک به سایرین نیست. “نه” گفتن به معنی از دست رفتن آینده و روابط هم نیست.
تمام این تصورات، زاییده ذهن ما و تأثیر فرهنگ عامه و غالب بر ماست.

در واقع معنی “نه” گفتن، احترام به زمان و ارزش دادن به خود ما است. ما باید بتوانیم اولویت ها را در کنار هم گذاشته و نیاز های خود را بسنجید. و پس از آن، نسبت به نوع پاسخ دهی به درخواست افراد مختلف، عکس العمل صحیح نشان دهیم.

۷ راه ساده برای “نه” گفتن

قبل از هر چیز، باید بپذیریم که “نه” گفتن حق ماست. اگر بتوانیم “نه” گفتن را در شرایط صحیح تمرین کرده و انجام دهیم، در مدتی کوتاه متوجه می شویم که به آن بدی که فکر می کنیم هم نیست. بقیه کم کم ما را درک می کنند و مقاومت نشان نمی دهند. نگرانی از “نه” شنیدن، افراد از طرف ما، در واقع فقط یک نگرانی بی مورد و فرضی است.

اما اگر مطمئن نیستیم که چگونه باید “نه” گفتن را انجام دهیم، این هفت راه حل ساده برای ما هستند.

توجه داشته باشید که هر یک از این متدها را باید در شرایط خاص خودشان امتحان کنید.

۱- بگوییم: در حال حاضر به حدی گرفتار سایر امور هستم که نمی توانم برای سایر کارها وقتی اختصاص دهم.
اگر ما گرفتار انجام اموری خاص باشیم، مطمئناً توانایی قبول درخواست یا پیشنهاد دیگری را نداریم. پس اگر وضعیت خود را برای کسانی که درخواستی با ما مطرح می کنند، شرح دهیم، مطمئناً شرایط ما را درک خواهند کرد. در این صورت در آینده نیز قبل از اطمینان از وضعیت کاری ما، درخواست بی جایی نخواهند داشت.

۲- بگوییم: الان وقت خوبی نیست. من درگیر کاری هستم که تا چند ساعت/روز/هفته دیگر تمام می شود.
حتماً بارها پیش آمده که کسی به صورت ناگهانی از ما درخواستی می کند و یا پیشنهادی برای ما دارد. مثلاً در زمانی که ما در جلسه ای مهم بوده و یا مشغول انجام کاری خاص هستیم. مهارت نه گفتن در چنین موقعیت هایی بسیار ساده تر از سایر اوقات است. ما به راحتی با مقرر کردن زمانی دیگر، می توانیم به دوست خود بفهمانیم: الان “نه”!
البته همین که وقت دیگری را پیشنهاد می دهیم، خود را متمایل به کمک نشان داده ایم و این مساله حسی خوب را در طرف مقابل ایجاد خواهد کرد.

۳- بگوییم: من خیلی دوست دارم در این قضیه کمک کنم، اما…
در برخی مواقع پیشنهادات و درخواست هایی با ما مطرح می شود که ممکن است مجبور شویم به دلایل مختلف از “نه” گفتن طفره رویم. اما یکی از بهترین متدها این است که در کنار تمایل نشان دادن در کمک به فرد متقاضی، با جمله ای شبیه جمله فوق، دلیل موجهی برای عدم پذیرش درخواستش بیاوریم. برای مثال، ممکن است از ما به عنوان یک وبلاگ نویس درخواست شود که کاری انجام دهیم. در چنین وضعیتی چنانچه نمی توانیم پیشنهاد را قبول کنیم، بهتر است علاوه بر نشان دادن تمایل مان، سایر امور یا پروژه های کاری را مانع قبول درخواست برشمریم. در این صورت ‘“نه” گفتن را با موفقیت انجام داده ایم.

۴- بگوییم: به من کمی فرصت بدهید که در این خصوص فکر کنم. سپس به شما خبر می دهم.
گاهی، “نه” جواب قطعی ما به یک درخواست خاص نیست. اگر ما علاقمند به انجام یک کار یا قبول یک پیشنهاد هستیم، شاید لازم باشد قبل از آن به وضعیت کارها و وظایف فعلی خود نگاهی بیاندازیم. همچنین شاید برای فکر کردن در خصوص آن پیشنهاد خاص و بررسی جوانب مختلف آن، به زمان کافی نیاز داشته باشیم. پس صادق باشیم و به جای “بله” یا “نه” گفتن های فوری، مقدار مشخصی زمان (یک روز/یک هفته/…) برای فکر کردن، از طرف مقابل بخواهیم.

۵- بگوییم: این پیشنهاد، چندان با روحیات/شرایط/منافع/نیازهای من سازگار نیست؛ با این حال به فکرش هستم.
اگر شخصی سعی دارد پیشنهاد یا درخواستی را با ما مطرح کند که از نگاه ما چندان جذاب نیست، به جای “نه” گفتن، وی را در قالب جمله فوق، از شرایط موجود مطلع کنیم. در این صورت بحث و تبادل نظر های بیشتری صورت می گیرد تا به توافق نهایی برسیم. نکته مهم در این متد این است که بتوانیم به وی بفهمانیم که به دنبال چیز دیگری هستیم. در این صورت او را متوجه اشتباهش کرده ایم بدون اینکه بی احترامی کرده یا به درخواستش بدون توجه “نه” گفته باشیم.
فرد مقابل این رفتار ما را محترمانه و هوشمندانه می بیند و در آینده نیز روی ما حساب ویژه ای باز می کند.

۶- بگوییم: شاید من فرد مناسبی برای انجام این کار نباشم. فکر می کنم آقا/خانم X گزینه بهتری باشد.
اگر از ما کمکی خواسته می شود یا شغلی به ما پیشنهاد می شود که از لحاظ فنی نمی توانیم یا بخاطر درگیری های شغلی یا شخصی امکان کمک رسانی را در خود نمی بینیم، می توانیم فرد بهتری را پیشنهاد دهیم. البته توجه داشته باشیم که فردی که پیشنهاد می دهیم را هم به دردسر نیاندازیم!
در این صورت با یک تیر چند نشان زده ایم. هم بسیار محترمانه “نه” گفته ایم، هم ممکن است از طریق ما شغل مناسبی برای فردی که پیشنهاد داده ایم، ایجاد شود.

۷- بگوییم: “نه”؛ نمی‌ توانم قبول کنم!
اما ساده ترین و مشخص ترین راه برای عدم قبول یک درخواست یا پیشنهاد، این است که به صورت مستقیم به درخواست دهنده بگوییم: “نه”!
اگر هیچکدام از شرایط فوق برای “نه” گفتن ایجاد نشده، “نه” گفتن به صورت مستقیم بهترین و صادقانه ترین راه ممکن است. مطمئن باشیم که از عکس العمل محترمانه طرف مقابل در قبول “نه” از طرف خودمان، شگفت زده خواهیم شد.

به یاد داشته باشیم که یادگیری ‘“نه” گفتن، خود یک هنر است. اما توجه داشته باشیم که این هنر همیشه نیازهای ما را برآورده نمی کند. گاهی اوقات قبول برخی درخواست ها، مسئولیت ها و پیشنهادات می تواند بیشتر از هر وقت دیگری به نفع ما باشد. پس با دقت و با در نظر گرفتن جوانب پاسخگوی درخواست های افراد باشیم.