زندگینامه مزین‌ السلطنه – نخستین روزنامه‌ نگار زن ایرانی

نظرات 2
11 دقیقه زمان مطالعه

hhs787

بیوگرافی مزین‌ السلطنه

در روزگاری که زنان از ترس برخوردهای حکومتی، سواد دار بودنشان را پنهان می کردند، «مزین السلطنه» اولین نشریه زنانه ایران را راه اندازی کرد. هفته نامه‌ ای هشت صفحه‌ ای که در داخل و خارج از کشور منتشر می‌ شد و اگرچه عمر کوتاهی داشت اما تحول بزرگی در دوران مشروطه به حساب می‌ آمد.

نقل است که ناصرالدین شاه قاجار از سواد داشتن زنان دل خوشی نداشت و برخی از همسران او که می‌ توانستند بخوانند و بنویسند، سوادشان را از شاه پنهان می‌ کردند.

زندگینامه نخستین روزنامه‌نگار زن ایرانی

مریم عمید، ملقب به مزین السلطنه در چنین فضایی پیش قدم تأسیس یک مدرسه دخترانه شد و بعدها نشریه ای را منتشر کرد که برای اولین بار در تاریخ ایران، مدیر مسئول آن زن بود.

مزین السلطنه که دختر میر سیدرضی رئیس‌الاطباء پزشک قشون ناصرالدین شاه بود تحصیلات خود را نزد پدرش یاد گرفت و به دلیل حضورش در خانواده‌ ای تحصیل کرده و با سواد و داشتن ذهنی جستجوگر و علاقمند، از برخی تحولات اجتماعی و فرهنگی جامعه و جهان آن روزگار مطلع شد و چون علاقه زیادی هم به آموختن علوم جدید داشت به خواندن زبان فرانسه و آموزش عکاسی مشغول شد.

مزین السلطنه که در واقع اولین روزنامه نگار زن ایرانی است. البته اولین نشریه ای که از طرف زنان در ایران منتشر شد نشریه “دانش” نام داشت که در سال ۱۲۸۹ ه- ش توسط “خانم دکتر کحال” همسر میرزا حسین‌ خان کحال انتشار ‌یافت. این نشریه در تهران منتشر ‌شد که هفته‌ ای یک بار و در هشت صفحه با قطع رحلی و چاپ سربی چاپ می‌ شد و علاوه بر ایران در سایر کشورها هم منتشر می‌ شد که بعد از یک سال متوقف شد.

hhs786

شکوفه‌ ای برای زنان

دو سال بعد از تعطیلی “دانش” در سال ۱۲۹۲ ه- ش مزین السلطنه نشریه‌ ای با عنوان شکوفه منتشر کرد که در واقع این نشریه به عنوان اولین نشریه زنان در ایران شناخته شده است، مزین السلطنه که در شانزده سالگی ازدواجی ناموفق با عمادالسلطنه سالور یکی از شاهزادگان قجر داشت چند سال بعد با قوام‌ الحکماء از روشنفکران زمان ازدواج و صاحب دو فرزند شد.

همسرش یکی از مشوقان او برای کارهای فرهنگی‌ اش بود. پس از فوت قوام‌ الحکماء، او دیگر ازدواج نکرد و تمام وقت خود را صرف امور فرهنگی کرد. او در سال ۱۳۳۰هـ ق مدرسه‌ ای دخترانه با نام “مزیّنیّه” تأسیس کرد. مزین السلطنه برای ترویج و تشویق تحصیل در سطوح مختلف جامعه، در مقابل دو شاگرد که شهریه پرداخت می‌ کردند یک شاگرد مجانی نام‌ نویسی می‌ کرد و با خانواده‌ ها قرار می‌ گذاشت که تا پایان دوره تحصیل حق بیرون آوردن بچه‌ ها را از مدرسه ندارند.

این مدرسه دارای دو شعبه بود. یکی دارالعلم بود که علوم مختلف از جمله خواندن و نوشتن فارسی، عربی، فرانسه، تاریخ، جغرافیا و ریاضیات در آن تدریس می‌ شد و دختران در آخر سال تحصیلی توسط وزارت معارف امتحان می‌ دادند و پس از کسب موفقیت در امتحانات مدرک می‌ گرفتند.

این مدرسه در کنار باغ آصف‌ الدوله قرار داشت. مدرسه دوم دارالصنایع بود و درآن دختران هنر و فنون از جمله خیاطی، قالی‌ بافی، جوراب‌ بافی و زردوزی… را فرا می‌ گرفتند. این مدرسه در محله آب منگل واقع بود. معلمین این دو مدرسه همه تحصیل‌ کرده و از هنرمندان زمان خود بودند.
در واقع مزین السلطنه در کنار مدیریت مدرسه، به فعالیت مطبوعاتی خود که همان انتشار نشریه شکوفه بود ادامه داد، سرآغاز این نشریه با این بیت آغاز می شد:

باد آمد و بوی عنبر آورد         بادام شکوفه بر سر آورد

روی صفحه اول این نشریه نوشته شده بود: “صاحبه امتیاز و مدیر مسئوله مزین السلطنه صبیه مرحوم آقا میرزا سید رضی رئیس الاطبا، روزنامه ایست اخلاقی، ادبی، حفظ الصحه اطفال، خانه داری، بچه داری، مسلک مستقیمش تربیت دوشیزگان و تصفیه اخلاق زنان راجع به مدارس نسوان عجالتا گاهی دو نمره طبع می شود.”

635467441669601921
از نسخ و نستعلیق تا کاریکاتور

نشریه شکوفه در سال ۱۳۳۰ اولین شماره‌ اش به چاپ رسید و به مدت چهار سال (۷۷ شماره) تقریباً هر دو هفته یک بار منتشر می‌ شد. این نشریه در چهار صفحه با خط نسخ نوشته می‌ شد که از شماره پنجم نگارش آن نستعلیق شد و از سال دوم به بعد با حروف سربی به چاپ رسید. در صفحه آخر یک کاریکاتور داشت که مرتبط با موضوع هر شماره بود.

کاریکاتورها از سال سوم به بعد چاپ نشد. انتشار نشریه با شروع جنگ جهانی اول نظم خود را از دست داد. مطالب شکوفه اعم از خبر، مقاله و کاریکاتورها، همگی برای تشویق به تعلیم و تربیت دختران، مبارزه با خرافه، رمال و فال‌ گیری، طب خانگی در مقابل طبیبان تحصیل‌ کرده، آموزش های صحیح بهداشتی، آداب معاشرت، فعالیت های اجتماعی و… بود.

مزین‌ السلطنه در کنار مقالاتی که برای آموزش زنان داشت پیامها و آموزه‌ هایی نیز برای مردان داشت و همیشه آنها را در احترام گذاشتن به زنانشان تشویق می‌ کرد و زن و مرد را در زندگی خوب همراه و درکنار یکدیگر می‌ دید.

بولتن انجمن همت

مزین السلطنه علاوه بر این فعالیت‌ ها از اعضا “انجمن همت خواتین” هم بود. این انجمن در سال ۱۳۲۳ه ق توسط مدیران مدارس دخترانه به ریاست خانم نورالدجی تأسیس و هدف آن مبارزه با اجناس خارجی و منع واردات این محصولات بود.

یکی از تحریم ها منع خرید منسوجات خارجی بود، قرار بر این شد که تمامی مدارس دخترانه اعم از معلمین و دانش‌ آموزان همگی از پارچه‌ های ایرانی استفاده کنند و هر کس سرپیچی کرد از مدرسه اخراج شود و هیچ مدرسه دیگری نام آن دانش‌ آموز را ننویسد. به این ترتیب در عرض یک ماه حدود پنج هزار نفر به این تحریم پیوست.

مزین‌السلطنه در نشریه شکوفه فعالیت ها و سخنرانی های مربوط به این انجمن را انعکاس می‌ داد و این نشریه به عنوان سخنگوی انجمن فوق درآمده بود. او در گسترش این تفکر نقش بسزایی داشت.

به جنگ خرافات

نشریه شکوفه بیش از هر چیز روی تربیت دوشیزگان و اخلاق زنان و مدارس زنانه تمرکز داشت. اما برای تعیین روش این نشریه باید دوران انتشار آن را به دو قسمت تقسیم کرد، در حالی که شکوفه از آغاز انتشار تا شماره ۱۰ سال دوم بیشتر مقالات خود را به ترویج علوم و فرهنگ در بین زنان، طراز اداره مدرسه، وضع مدارس دخترانه و چگونگی پیشرفت آنان اختصاص داد از شماره ۱۰ تا پایان انتشارش به صورت ارگان انجمن همت خواتین و مدیران مدارس نسوان در آمد و به بسط و تبلیغ نظرهای انجمن پرداخت.

در این زمان همچنان که محتوای مقالات سیاسی تر می شد، مسائلی چون استقراض از دولت های خارجی، امتیازاتی را که بدون شک در مقابل باید به دول تسلیم کرد، استقلال ملی، مبارزه با نفوذ بیگانگان و وظایف زنان را در این باره مطرح کرد و در حالی که بر کوشش زنان در راه اعتلای وطن تاکید می کرد.

آنها را در این راه همپای مردان می دانست. به هر روی در هر دو نیمه، موضوع مدارس نسوان و تحصیل زنان مضمون همیشگی نوشته های شکوفه را به خود اختصاص می داد.

بعد از سواد آموزی مبارزه با خرافات رایج و تقبیح آداب و رسوم و عقاید عقب افتاده متداول در میان زنان از دیگر مباحث مهم این نشریه بود. شکوفه همچنین وضعیت زنان در دیگر نقاط دنیا به ویژه در اروپا را مطرح کرد و آن را از اساسی ترین راه های آگاهی یابی زنان در ایران دانست.

به این ترتیب با توجه به این که روزنامه شکوفه بیشتر در مدارس دخترانه دربین مدیران و آموزگاران و دانش آموزان زن انتشار می یافت، اهمیت تأثیر مستقیم آن در بین زنان آن روزگار انکار ناپذیر بوده است.

w_zanan26_20

وقتی مزین استکان‌ های نقره را فروخت

مزین السلطنه اگرچه زن روشنفکری بود که فعالیت های اجتماعی اش، او را به چهره ای مبارز در دوره مشروطه تبدیل می کرد، با این حال زنی بود که زندگی شخصی اش را با تمام مختصات عرفی زنانه حفظ کرده بود؛ تمام کارهای خانه اش را خودش به تنهایی انجام می داد و در راه توسعه و ادامه انتشار روزنامه که در آن زمان ناشر افکار مترقی زنان به حساب می آمد، از هیچ کوششی دریغ نکرد.

حتی به گفته یکی از نزدیکان مزین السلطنه او یک بار تمام جا استکان های نقره خود را فروخت تا بتواند مخارج چاپ نشریه شکوفه را بپردازد و در اثر عشق و علاقه مفرط در این راه کلیه اموال و دارایی خود را صرف کارهای اجتماعی و فرهنگی کرد.

مریم خانم مزین‌ السلطنه عمید در سال ۱۳۳۷ه ق / ۱۲۹۸ه- ش در اوج فعالیت های خود در سفری که به سمنان داشت بر اثر عارضه قلبی درگذشت. اما با مرگ او نه تنها از حضور زنان در عرصه های اجتماعی کم نشد بلکه اقدامات ماندگار او به عنوان یک زن در آن دوران خفقان شروعی شد برای حضور زنان دیگری که از اندرونی ها بیرون آمدند و در عرصه های مختلف خود را چنان نشان دادند که تا به حال نامشان ماندگار مانده است.

۴.۵/۵ - (۶ امتیاز)

رشد خودت رو استارت بزن !

درخواست ثبت نام در دوره های امیر شریفی

مشترک شدن
اطلاع رسانی کن
guest
هنگامی که پاسخی داده شود به ایمیل شما پیام ارسال میگردد

2 نظرات
جدید ترین
قدیمی ترین بیشترین امتیاز
بازخورد درون خطی
دیدن تمام نظرات
دوره آموزش کارشناس جذب شوید
دوره برتری شدید
2
0
سوالی دارید؟ بپرسیدx